რომაულ ციხე-სიმაგრე აფსაროსში (გონიო) არქეოლოგიური გათხრები წელს მაისის შუა რიცხვებიდან დაიწყო. სამუშაოები სექტემბრის პირველ ნახევრამდე გაგრძელდება.

თელოვანის ჯვარპატიოსანი ეკლესიის შესახებ ბევრი ლეგენდა არსებობს, ერთ-ერთი ლეგენდა თელოვანის ეკლესიის გუმბათს უკავშირდება, ყოველ სულთმოფინობას ეკლესიის თავზე ენით აუწერელი ბრწყინვალებით ჩნდება ჯვარი.

სოლოლაკში ქუჩა, რომელსაც ადრე ბარონ განის ქუჩა ერქვა, დღეს კი დიდი გალაკტიონის სახელს ატარებს, მე-19 საუკუნეში თბილისელებისა და უცხოელების თავშეყრის ადგილი იყო. ამ ქუჩაზე აშენდა პირველად ევროპული ტიპის სახლი, რომელიც გერმანელმა არქიტექტორმა ალბერტ ზალცმანმა ააგო და მისი ფასადი ქართული ორნამენტებითაც დაამშვენა.

გერგეტის ტაძარს, რომელსაც „ხევის პატარძალას" უწოდებენ, განსაკუთრებული ადგილი უკავია ქართველთა სულიერ ცხოვრებაში, ხევში კი ამ ტაძართან დაკავშირებით ბევრი ლეგენდა არსებობს. ერთ-ერთი ლეგენდის თანახმად, ქართლ-კახეთის დიდებულებს ერთმანეთში დავა ჰქონიათ, სად უნდა აშენებულიყო წმინდა სამების ეკლესია. დავაში ჩაერთო ერთი მცხეთელი მოხუცი, რომელმაც დიდებულებს ურჩია: „ფურ-ბერწი დაჰკალით და მისი მენჯის ნაწილი სოფლის ბოლოს დააგდეთ, მოვა შავი ყორანი და სადაც ამ მენჯს გახრავს, სამება იქ ააშენეთ".

შუა ქართლში, სოფელ ჩაჩუბეთთან ახლოს, მე-7 საუკუნეში რკონის მონასტერი აუგიათ, რომელის სახელთან არაერთი ლეგენდაა დაკავშირებული. სამონასტრო კომპლექსი იმითაც გამოირჩევა, რომ ჟამიანობის დროს თავს აფარებდენ ქართველი მეფეები და მათი ოჯახის წევრები. მონასტერს უნიკალურობას მატებს საიდუმლო გვირაბი, რომელიც ნათლისმცემლისა და წმინდა ნიკოლოზის ეკლესიებს ერთმანეთთან აკავშირებდა. ეკლე-სიის ახლოს ჩამოდიოდა მდინარე, რომელზეც გადადიოდა ხიდი, თამარის მეფობის დროს აშენებული, ამ ხიდს დღე-საც თამარის ხიდს ეძახიან.

ისტორიული წყაროების მიხედვით მეფე მირიანის ვაჟი ბაქარი კონსტანტინე დიდის კარზე იმყოფებოდა, მასპინძლებმა ქართველი უფლისწული ბიზანტიიდან სამშობლოში დიდი პატივით გამოისტუმრეს და ბევრი საჩუქარიც გამოატანეს. მათ შორის იყო ლუკა მახარობლის მოხატული ხატი. ტახტზე ასვლის შემდეგ ბაქარმა წილკნის ეკლესია ააგო, რომელიც მე-4 საუკუნით თარიღდება, ბიზანტიიდან ჩამოტანილი ხატი კი ტაძარში დააბრძანა.

წმინდა დიდმოწამე დიმიტრი თესალონიკელი, წმინდა გიორგივით უებრო რაინდი, ქრისტიანობისთვის ეწამა. მამამისმა, რომელიც თესალონიკის მმართველი იყო და ფარული ქრისტიანი, სახლთან ახლოს პატარა ეკლესიაც ააშენა, სადაც დიმიტრი მოინათლა.

ექვთიმე თაყაიშვილმა, რომელმაც მთელი საქართველო ფეხით შემოიარა და აღწერა ჩვენი ქვეყნის უნიკალური ეკლესია-მონასტრები, მე-20 საუკუნის დასაწყისში რაჭაში ექსპედიციის დროს ლაბეჭინის ეკლესია მოინახულა, საგანძური კი, რომელიც მეცნიერს ტაძარში დახვდა, ასახულია მის ნაშრომში „ნივთები ლაბეჭინის ტაძრიდან".

ქართულ დროშას მრავალსაუკუნოვანი ისტორია აქვს. ტერმინი „დროშა" ისტორიულ წყაროებში პირველად მე-9 საუკუნეში გამოჩნდა. დროშის ტარს ეწოდებოდა „ბუნი", ტარზე შებმულ ნაჭერს - „ალამი". სახელმწიფო დროშას სამეფო დროშა ერქვა, ხალხი მას სეფე დროშას უწოდებდა, რომელიც ორნაირი იყო. დიდი სამეფო დროშა განსაკუთრებულ ზეიმებზე გამოჰქონდათ, მეფედ კურთხევის და მათი ჯვრისწერის დროს, პატარა დროშა კი აღმართული იყო მეფის სასახლეზე და ტაძრებში წირვა-ლოცვის დროს.

საბაწმინდის ლავრის საეკლესიო ძეგლებიდან ერთ-ერთი პირველი ქართული ხელნაწერი, რომელიც 864 წელს შეიქმნა სინის მთაზე, გრიგოლ ხანძთელის მოწაფე მაკარ ლეთეთელმა შესწირა. უძველესი ხელნაწერი დღესაც სინის მთაზე ინახება. იქვეა დაცული ხელნაწერი ჭილ-ეტრატის იადგარი, რომელიც მე-9 საუკუნით თარიღდება.

დადიანების სამუზეუმო კომპლექსი, რომელშიც შედის დედოფლის სასახლე, ნიკოსეული სასახლე და მთავრისეული სასახლე, ცნობილია თავის საგანძურით. დედოფლის სასახლე მე-19 საუკუნის 60-იან წლებში გადკეთდა ცნობილი არქიტექტორის, რაინის მიერ. სასახლეს გარს აკრავს დიდი აივანი გაფორმებული მოზაიკით. სამეგრელოს დედოფალ ეკატერინე ჭავჭავაძეს ლაზეთიდან მოუწვევია საუკეთესო ოსტატები და უიშვიათესი არქიტექტურული ნიმუშის შექმნა დაავალა. თითიოეული ორნამენტი, ასეთი კი 50-მდეა, თაფლშია მოხარშული და სხვადასხვა ფერისაა.

„შენ წმინდისა დიდებულისა მთავარმოწამისა გიორგის ეკლესიასა ლომისად წოდებულსა, თავის ესე მსასოებელმა მფარველისა შენისა ყოვლისა, საქართველოსა მეფისა ირაკლისა მეორის ძემან ვახტანგ მპყრობელმა არაგვისამან მოგართვი, შეიწირე და იოხე მათთვის, რომლიც არაგველნი აღა მაჰმად ხანის ომში მოისრნენ, რათა საუკუნესა ცხოვრებისა ღირს იქნენ" - ასეთი წარწერა აქვს ოქროს ბარძიმს, რომელიც მეფე ერეკლეს ძემ, ვახტანგ ბატონიშვილმა კრწანისის ბრძოლის წლისთავზე 300 არაგველის სულის მოსახსენიებლად ნაღვარევის წმინდა გიორგის ეკლესიას შესწირა. ეს უნიკალური ოქროს თასი დღეს ჯანაშიას სახელობის მუზეუმში ინახება.