(dtj/dpa) ფეთჰულა გიულენმა დააარსა გლობალური მასშტაბის მოძრაობა და ითვლებოდა თურქეთის ნომერ პირველ საზოგადოებრივ მტრად. პრეზიდენტმა ერდოღანმა ის 2016 წლის გადატრიალების მცდელობაში დაადანაშაულა და მისი მოძრაობა ტერორისტულ ორგანიზაციად გამოაცხადა, რასაც გიულენი ყოველთვის უარყოფდა.

83 წლის ფეთჰულა გიულენი კვირას საღამოს, პენსილვანიის საავადმყოფოში რამდენიმე წლიანი ავადმყოფობის შედეგად გარდაიცვალა, განაცხადა გერმანიის დიალოგისა და განათლების ფონდის თავმჯდომარე ერკან კარაკოიუნმა. ფონდი არის გიულენის ტრანსნაციონალური მოძრაობის გერმანული ფილიალი, რომელიც სკოლებს, საბავშვო ბაღებსა და სხვა საგანმანათლებლო დაწესებულებებს მართავს.

გიულენი იყო გავლენიანი მუსლიმი მეცნიერი, რომლის ხედვამ სტიმული მისცა გლობალურ მოძრაობა „ჰიზმეტს“. მოძრაობის მიზანია საგანმანათლებლო დაწესებულებების, მედიისა და კლუბური მუშაობით მუსლიმების მოზიდვა ღვთისმოსავი ცხოვრების წესით. 

თურქეთის პრეზიდენტის რეჯეფ თაიფ ერდოღანის მთავრობა გიულენს საზოგადოების ნომერ პირველ მტრად მიიჩნევს. ერდოღანს ჯერ კიდევ სჯერა, რომ ის იყო 2016 წლის გადატრიალების მცდელობის ორგანიზატორი და არაერთხელ მოითხოვა მისი ექსტრადიცია. გიულენი ყოველთვის უარყოფდა მის მონაწილეობას. ის 1999 წლიდან აშშ-ის პენსილვანიის შტატში ცხოვრობდა.

2016 წლის 15 ივლისს თურქეთში სამხედრო ნაწილებმა მოაწყვეს გადატრიალების  მცდელობა პრეზიდენტ ერდოღანის მთავრობის დასამხობად. სტამბოლსა და დედაქალაქ ანკარაში მძიმე შეტაკებები მიმდინარეობდა ამბოხებულებსა და პრო-სამთავრობო უსაფრთხოების ძალებს შორის. აჯანყება საბოლოოდ ჩაახშეს. 250-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა და 2000-ზე მეტი დაშავდა. დღემდე უცნობია, ვინ იდგა გადატრიალების მცდელობის უკან. გიულენის მხარდამჭერები და სხვა კრიტიკოსები ამაში მთავრობას ადანაშაულებენ. ამტკიცებენ, რომ ამის მიზანი იყო ძალაუფლების განმტკიცება და ავტორიტარული რეჟიმის დამყარება.

ერდოღანის მიერ გამოცხადებული საგანგებო მდგომარეობის პირობებში, რომელიც მხოლოდ 2018 წლის ივლისში დასრულდა, მთავრობამ მიიღო ზომები ეჭვმიტანილი პუტჩისტებისა და გიულენის მოძრაობის მხარდამჭერების, ასევე ოპოზიციის წინააღმდეგ. 100 000-ზე მეტი საჯარო მოხელე გაათავისუფლეს სამსახურიდან და ათიათასობით ადამიანი დააკავეს. მას შემდეგ, გიულენის მოძრაობა თურქეთში ტერორისტულ ორგანიზაციად იქნა მიჩნეული. ბევრი სხვა სახელმწიფო ამას არ აღიარებს. 

„თურქეთი ცდილობდა ამაში დაგვერწმუნებინა სხვადასხვა დონეზე. მაგრამ მან აქამდე ვერ მიაღწია წარმატებას. გიულენის მოძრაობა არის სამოქალაქო ასოციაცია რელიგიური და საერო შემდგომი განათლებისთვის,“ - აცხადებს გერმანიის ფედერალური დაზვერვის სამსახურის ხელმძღვანელი ბრუნო კალი.

დიალოგისა და განათლების ფონდის თანახმად, გიულენის სწავლებები ეფუძნება ისლამური ტრადიციების თანამედროვე ინტერპრეტაციას და ხელს უწყობს უნივერსალურ ღირებულებებს, როგორიცაა თანაგრძნობა, თანასწორობა და სამართლიანობა. გიულენი ემხრობოდა დიალოგს სხვადასხვა რელიგიურ, ეთნიკურ და კულტურულ ჯგუფებს შორის და მოუწოდებდა ბევრ ადამიანს მიჰყოლოდა მის მაგალითს. მოძრაობა ცნობილია მეცნიერების, განათლებისა და სოციალური განვითარების მხარდაჭერით, და ქველმოქმედებით. თავად გიულენი იყო რელიგიის სახელით რადიკალიზმის, ტერორიზმისა და ძალადობის მტკიცე კრიტიკოსი და დაუღალავად მუშაობდა კონფლიქტებით სავსე სამყაროში მშვიდობისა და ურთიერთგაგებისთვის.

კარაკოიუნი დარწმუნებულია, რომ გიულენის მემკვიდრეობა მრავალი საგანმანათლებლო და ჰუმანიტარული ინიციატივით გაგრძელდება. „მისი ერთგულება მშვიდობიანი თანაარსებობისა და კაცობრიობისთვის სამსახურისკენ გააგრძელებს მომავალი თაობების შთაგონებას“, - თქვა მან. მოძრაობა, რომლის მომავალიც დიდი დებატების საგანია, გააგრძელებს არსებობას. ის ყოველთვის გამოირჩეოდა დეცენტრალიზებული სტრუქტურით და კონსულტაციის, თანამშრომლობისა და პასუხისმგებლობის გაზიარების პრინციპებით.